Cohousing Ekelen en natuur: een en-en-verhaal

Cohousing Ekelen en natuur: een en-en-verhaal

Als cohousinggroep die ecologie en duurzaamheid hoog in het vaandel draagt, willen we
uiteraard niet dat ons woonproject ten koste gaat van natuur. Wie een blik werpt op de
luchtfoto van onze site, reageert in eerste instantie misschien wat ontsteld: “Maar hé, staat
daar geen bos? Gaan jullie dan ontbossen voor jullie woonproject? Is dat wel verantwoord?”
Het is een eenvoudige en terechte vraag, doch één met een zeer genuanceerd antwoord, dat
we jullie zo open en eerlijk mogelijk willen communiceren.

Onze site aan de Ekelstraat van ongeveer 8900m 2 ligt volledig in woongebied en bestaat vandaag voor de helft uit zonevreemd bos. De andere helft is een open achtertuin met grasland, jongvolwassen fruit- en notenbomen, en enkele van hun opgeschoten zaailingen.

Kwalitatief verdichten in kleinstedelijk gebied

Op een steenworp van het station, de stadskern en heel wat voorzieningen, is het geen verrassing dat onze site binnen de perimeter van het door de Provincie Antwerpen afgebakende ‘kleinstedelijk gebied’ ligt. Dat is een beleidsmatige afbakening: binnen die contour moet een ‘stedelijkgebiedbeleid’ gevoerd worden. Concreet heeft de Stad Herentals hier een taakstelling om onder andere bijkomende woningen in een kwalitatieve woonomgeving te creëren en ruimte te voorzien voor economische activiteiten. Dit om te vermijden dat de open ruimte in het buitengebied verder wordt aangesneden en het uitzicht krijgt van een smaakloze soep van lintbebouwing met wildgroei van allerhande activiteiten.
Voor de wijk Wuytsbergen-Ekelen gaf de Stad Herentals de opdracht aan studiebureau Omgeving om een visie uit te werken, met de expliciete vraag om de taakstelling rond wonen te verzoenen met de aanwezige waardevolle groene elementen als overgang tussen stad en Kleine Netevallei. De visie voor de deelsite Ekelstraat voorziet in een groen binnengebied, een natuurverbinding met het Poederkot, een nieuwe trage weg, geclusterd parkeren, collectief groen en 53 extra wooneenheden in drie fasen – fasen die in evenwicht blijven met de mobiliteitsimpact en –ingrepen.
De structuurschets van Omgeving bepaalt dus de krijtlijnen van ons project. En daar kleurt ons ontwerp héél mooi binnen!

Winterkoning | Troglodytes troglodytes

Van exotenbos naar biodivers park

Oude topografische kaarten, luchtfoto’s uit de jaren ’70 en het bodemprofiel vertellen ons dat onze 4450m 2 bos met zijn 109 bomen van relatief recente oorsprong is. Vermoedelijk evolueerde het bos spontaan uit heide, zonder enig beheer. 

De vaststellingen op terrein waren echter bijzonder teleurstellend. Dankzij de oude houtkant van Zomereik aan de perceelsranden en enkele verspreide exemplaren Zomereik en Ruwe berk is het bos nog nét geen monocultuur van Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina). In de volksmond heet hij ook wel ‘bospest’: het is één van de 100 meest invasieve exoten van Europa. Deze soort domineert hier de kruinlaag en alle etages daaronder. Ook
de bodem is bezaaid met tapijten van duizenden vogelkers-zaailingen. Hij gedraagt zich in ons bos zo invasief dat, naast bramen, inheemse soorten amper kansen krijgen. De jonge planten van Gewone hazelaar, Wilde lijsterbes, Hulst en Wilde kamperfoelie zijn op twee handen te tellen. De dominantie van Amerikaanse vogelkers zet een rem op de lokale biodiversiteit. Ook voor de omgeving is dit geen goede zaak: vogels en zoogdieren eten immers de bessen en verspreiden zo een deel van de zaden.

Cohousing Ekelen zal de waardevolle Zomereiken maximaal behouden. Het verwijderen van de Amerikaanse vogelkers zal een heuse karwei zijn met een lange periode van nazorg, waarbij we regelmatig zaailingen zullen moeten uittrekken om hergroei tegen te gaan. Alle hout blijft ter plekke en krijgt een functie: stevige stammen kunnen dienst doen als constructiehout voor de kleinere bijgebouwen en in de tuin, we gaan er creatief mee aan de slag in het houtatelier, maken er spel- en zitelementen mee voor het speelbos en de minst waardevolle delen worden verhakseld voor paadjes, gebruiken we als brandhout in de bakoven, of verwerken we in takkenrillen.

Toegegeven, het zal er even niet zo fraai uitzien. Maar we zullen snel nieuwe bomen aanplanten. 
Ook al zal onze toekomstige cohousingsite een meer parkachtig uitzicht krijgen, toch kunnen we ons voor de inheemse soorten baseren op het ‘natuurstreefbeeld Eiken-Beukenbossen op zure bodems (9120)’. Soorten zoals Zomereik, Wintereik, Beuk, Ruwe berk, Gewone esdoorn, Gewone es en Zoete kers voelen zich op onze bodem perfect thuis. Hazelaar, Gelderse roos en Haagbeuk gedijen goed in de ondergroei met ook Wilde kamperfoelie, Blauwe bosbes, Lelietje-van-dalen en Dalkruid. Op onze site integreren we ook een wadi, kruidentuin, moestuin, serre, bloemen, fruitbomen, een eetbare rand en nog zoveel meer. Waar geen specifiek nutsgebruik komt, behouden we het schrale grasland met vandaag al interessante soorten zoals Muizenoor en Klein Vogelpootje.

Zwervende Heidelibel | Sympetrum fonscolombii

Conclusie: ontbossen wij voor ons woonproject?

In de termen van het Bosdecreet is het antwoord ‘ja’.
Volgens het Bosdecreet is ontbossen: ‘iedere handeling waardoor een bos geheel of gedeeltelijk verdwijnt en aan de grond een andere bestemming of gebruik wordt gegeven’.

Wij ontbossen voor ons woonproject en we zullen waarschijnlijk een voorstel moeten doen tot boscompensatie.
Maar wat we verwijderen is in hoofdzaak een zéér invasieve exoot. We sparen maximaal de aanwezige waardevolle inheemse bomen. Het exotenbos zal op termijn plaatsmaken
voor een zeer structuurrijke, parkachtige vegetatie, waar we zowel ruimte geven aan een brede variatie standplaatsgeschikte inheemse bomen als aan nutsplanten. 

Cohousing Ekelen is ervan overtuigd dat de uiteindelijke invulling die we zullen geven aan de site véél meer kansen zal geven aan onze inheemse fauna en flora dan wat het huidige exotenbos te bieden heeft. Daarvoor halen we alles uit de kast en we hopen dat de bioloog in onze groep dit ook zal kunnen staven met de monitoring van soortenwaarnemingen op waarnemigen.be.